عوامل مؤثر بر انتخاب قرارداد‌های کشاورزی از دیدگاه کشاورزان شهرستان بردسیر: روش لوجیت مخلوط

قراردادهای کشاورزی در نبود سرمایه و مشکلات بازاریابی محصولات کشاورزی، راه‌حل مناسبی برای تأمین سرمایه، اطمینان از فروش محصول، ایجاد یک قیمت منصفانه و در نهایت، توسعه متوازن بخش کشاورزی می‌باشد. چرا‌که، موجب می‌شوند تا توزیع منافع حاصل از تجاری شدن کشاورزی با توازن بیشتری انجام شده و دسترسی به فرصت‌های ناشی از تجاری شدن برای تعداد بیشتری از فعالان بخش فراهم شود. با توجه به امکان کشت گیاهان مختلف و وجود صنایع تبدیلی در شهرستان بردسیر، قرارداد­های کشت، می­تواند به کشاورزان و توسعه منطقه کمک کند. در این تحقیق به­منظور بررسی عوامل موثر بر انتخاب قرارداد‌های کشاورزی از دیدگاه کشاورزان، 130 کشاورز با روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای در سال زراعی 96-97 انتخاب شد. سپس، با استفاده از طرح فاکتوریل کسری، براساس مؤلفه‌های تغییر الگوی کشت، دوره­ی قرارداد، کنترل بر تولید، تأمین نهاده‌ها توسط طرف قرارداد و نحوه پرداخت، چهار نوع قرارداد حاصل شد؛ به‌طوری‌که اختیارات طرف قرارداد از قرارداد اول به چهارم افزایش می‌یافت. سپس، با استفاده از مدل لوجیت مخلوط اثر سن، سطح زیر کشت، سابقه­ی کشاورزی، مالکیت، تحصیلات، تنوع محصول و سابقه­ی شرکت در قراردادهای کشاورزی بر قراردادهای مذکور بررسی گردید. یافته­ها نشان می‌دهد که با افزایش سطح­زیر­کشت، مالکیت و سطح تحصیلات، احتمال انتخاب قرارداد اول تا سوم نسبت به قرارداد چهارم (قرارداد پایه)، افزایش یافته، درحالی‌که هرچه تنوع کشت افزایش یابد و کشاورز با قراردادهای کشاورزی آشناتر باشد قرارداد پایه ترجیح داده می‌شود. با افزایش هرسال سابقه فعالیت کشاورزی، تغییر سطح مالکیت از اجاره‌ای به ملکی، و افزایش سطح تحصیلات، احتمال انتخاب قرارداد چهارم به ترتیب 6/1، 5/14 و 22 درصد کاهش یافته، درحالی‌که با افزایش تنوع محصول و سابقه شرکت در قراردادها احتمال انتخاب این قرارداد به ترتیب 10 و 20 درصد افزایش یافته است. لذا، توصیه می‌شود در عقد قراردادها به کشاورزانی توجه شود که از سطح زیر کشت کمتر، محصولات متنوع‌تر و سطح تحصیلات پایین‌تری برخوردارند، چراکه با توجه به کنترل و نظارت طرف قرارداد، بهره‌وری افزایش یافته و از کشاورزان خرد حمایت می‌شود.